Za chwilę napiszę drugi tekst „konstytucyjny”, w zasadzie już miałem to zrobić, ale wcześniej wrócę do niewyczerpywalnego tematu: rozmowy o rozmowie w blogosferze.

Szedłem dziś do referatu wśród drzew i krzewów. Gdzieś tam w stawie stała woda, kaczka patrzyła na kaczora, a paw ze schowanym pod skrzydło łbem blokował ścieżkę. Za wodą pobielone ściany domów odbijały światło, za domami pani krzyczała do pana: „całuję”. Odchodząc, pan machał pani, potem zaczął się rozglądać, aż wreszcie pobiegł zapalczywie w stronę bramy, jakby poniekąd uciekał… Pomyślałem, że mam jednak kłopot z rozmową o sprawach, które zahaczają o rzeczy ważne, pryncypia, idee. Przecież — co do zasady — często się o tym nie mówi, do pewnego stopnia są to nawet sprawy intymne; przynajmniej ja, w normalnych warunkach, nie dzielę się swoim światopoglądem bez wyraźnego powodu. Internet i dyskusje, które się za jego pomocą prowadzi, łudzą, że nie ma różnicy miedzy tekstem o religii czy patriotyzmie a opisem drogi do pracy i relacją z koncertu. Zdanie o honorze i śmierci wypowiada się równie łatwo jak podawany jest przepis na zupę. Wszystko wrzuca się do wora, a czytelnicy w znikomym stopniu uzgadniają swoją ekspresję z charakterem i rangą przekazu. Jeśli w ogóle zasada decorum zostaje zachowana, to — z niewielkimi wyjątkami — dzieje się tak za sprawą przypadku, przytomności ostatniego w kolejce lub szczęśliwego zbiegu okoliczności.

W jaki sposób rozmawiać więc z ludźmi o sprawach ważnych, zwłaszcza gdy reprezentują oni krańcowo różny światopogląd? Zakładam przy tym, że traktuję ich poważnie. Słucham co opowiadają, a potem rozmawiamy. Czy to w ogóle jest możliwe? Odpowiedź, do jakiej doszedłem już w referacie, jest pokrętna. Czasem jest możliwe, czasem – nie; zależy…

Po pierwsze, kiedy przychodzi do nas jakiś sensownie mówiący człowiek, z dostateczną logiką i uczciwością intelektualną, ale pochodzący z antypodów, możemy odmówić mu rozmowy. „I tak nic z tego nie będzie” — racjonalizujmy swoje podejście. Ty do mnie „me”, je do ciebie „be”. Obaj wszystko wiemy, więc o czym tu jeszcze gadać. Nie ma szans na zbliżenie. Prowadzimy dwa monologi. Kontynuowanie wymiany zdań będzie tylko eskalowało emocje i prędzej niż później dojdzie do eksplozji. Byłoby inaczej, gdyby rozmówcy zachowali minimum empatii. Dbając o formę starali się uszanować poglądy drugiej strony. Tu pojawiają się jednak kolejne problemy. Czy wszystkie poglądy? Jak odróżnić ekspresję od stanowiska w sprawie? Przecież nie chodzi o to, żeby łagodzić kanty przekonań, zawierać światopoglądowe kompromisy, niuansować opinie, ale prowadzić dialog w taki sposób, żeby nie stawiać rozmówcy w dyskomfortowej i niezręcznej sytuacji, za którą jest już tylko karczemna awantura.

Po drugie, można zawsze przyjąć rozmowę. Nawet z największym chamem, prowokatorem, nierzetelnym „logikiem”, pokrętnym sofistą, hipokrytą i krętaczem. Byłbym skłonny przystać na ten model, gdyby… właśnie, gdyby rozmówca wykazywał się minimum zrozumienia. Wszak nie chodzi o dupę Maryny. Wracamy do empatii, która wyłącza pewne formy komunikacji.

Po trzecie, ktoś powie: rozróżnij Internet i „gaduły” od życia codziennego. Wszyscy tu gramy, udajemy kogoś innego. Słowa nie mają znaczenia, dewaluują się, przykładanie do nich miary świata realnego jest tym samym, co wiara we wstrzemięźliwość pijaka. Hm… kontrowersyjne ujęcie, w zasadzie kładzie całą ideę społecznej funkcji blogosfery i sensowność podejmowania rozmowy przez klawiaturę.

Wychodzi mi więc, że wiele wisi na owej empatii i formalnych uwarunkowaniach prezentacji poglądów. Mam natomiast nadzieję, że nie chodzi o poglądy jako takie, bo wówczas ani empatia (jeśli serio traktujemy swoje przekonania), ani sztuczki retoryczne, na wiele się nie zdadzą. Chociaż, prawda, nie!, wszak niektóre poglądy są poza debatą… Uff… Trudne.