Wśród różnego rodzaju pozarządowych organizacji zajmujących się upowszechnianiem wiedzy, a szczególnie wiedzy z zakresu historii najnowszej, dorobek w tym zakresie Duszpasterstwa Ludzi Pracy w Legnicy wyróżnia się stałością zainteresowań, wysokim poziomem merytorycznym przedstawianych problemów oraz podejmowaniem tematów na ogół zapomnianych, pomijanych i nie podejmowanych przez środki masowego przekazu. Podobnie było i tym razem kiedy ks. Infułat dr hab. Władysław Bochnak, profesor Seminarium Duchownego w Legnicy i Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu wygłosił odczyt o duchowości księżnej Anny, żony Henryka Pobożnego, który zginął w bitwie pod Legnicą w dniu 9 kwietnia 1241 roku.

Księżna Anna (1204 – 1265) pochodziła z rodziny królewskiej, gdyż była starszą córką króla czeskiego Ottokara I i jego żony Konstancji, siostry króla węgierskiego Andrzeja II. W wieku dwunastu lat królewna Anna poślubiła starszego od siebie księcia Henryka, syna Henryka Brodatego i Jadwigi późniejszej świętej. Jako żona Anna urodziła 12 dzieci, dzięki którym ród Piastów Śląskich w linii męskiej przetrwał dalsze 410 lat. Jako ostatni z tego rodu zmarł książę legnicko – brzesko – wołowski Wilhelm w 1675 roku. Pochodząca z Pragi księżna Anna utrzymywała żywe kontakty ze swoją rodziną i licznymi klasztorami w Czechach. Stąd sprowadziła ona do Wrocławia franciszkanów – minorytów (1236), dla których ufundowała kościół św. Jakuba Apostoła (dziś św. Wincentego), który został zniszczony podczas oblężenia Wrocławia przez Mongołów i odbudowany został na koszt księżnej. W kościele tym złożono ciało Henryka Pobożnego co upamiętnione zostało kamiennym sarkofagiem, który dziś znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Wspomnieć trzeba, że jak podniósł to w dyskusji Adam Jaworski, Niemcy w czasie drugiej wojny światowej wywieźli prochy Henryka Pobożnego do Berlina w celu badań antropologicznych ( poszukiwanie cech übermenscha) i do dzisiaj prawdopodobnie tam się znajdują. Strona polska nie poczyniła dotąd żadnych starań dla ich zwrotu.

Po rocznym okresie żałoby, księżna Anna wypełniając dawną obietnicę swego męża, dnia 8 maja 1242 roku, nadała Benedyktynom z Opatowic (dziś przedmieście Hradec Kralove) zalesione dobra ziemskie w Krzeszowie (Cressebor) w pobliżu Kamiennej Góry. Tytuł niniejszej notatki pochodzi właśnie z aktu nadania przez księżnę Annę Benedyktynom dóbr w Krzeszowie. Po śmierci męża przez jeden rok księżna Anna, jako matka regentka sprawowała władzę książęcą w imieniu swego syna Bolesława. W rok później poniosła bolesna stratę po śmierci świętej Jadwigi swojej teściowej, której cnoty wiernie naśladowała od kiedy została jej synową. Podjęła energiczne starania w celu doprowadzenia do kanonizacji księżnej Jadwigi. Za pośrednictwem swego syna Władysława, kanclerza królestwa Czech, przedstawiła swoją prośbę o kanonizację papieżowi Urbanowi (1261-1264). Jej starania poparli synowie (za wyjątkiem awanturnika Bolesława Rogatki), oraz biskup wrocławski Tomasz I. Do prośby dołączyła jako dar cenny kielich i ornat ze złotej tkaniny. Starania te okazały się skuteczne, choć kanonizacja św. Jadwigi nastąpiła już w dwa lata po śmierci księżnej Anny. Przebywała ona stale we Wrocławiu. Tu ufundowała klasztory, kościoły i szpitale. Największą fundacją księżnej był kościół i klasztor Klarysek przy placu biskupa Nankiera. Do klasztoru tego Anna sprowadziła z Pragi Czeskiej zakonnice, wśród których znalazły się córki i krewne fundatorki. Uposażyła wielki szpital św. Elżbiety we Wrocławiu, który obsługiwał przybyły również z Pragi zakon krzyżowców „z czerwona gwiazdą”. Otrzymali oni nadanie tzw. kościoła dworskiego pod wezwaniem św. Macieja. Pobożna księżna wszystkie swoje fundacje hojnie wyposażała gotówką i jałmużnami, które często sama rozdzielała chorym i biednym. Jej hafty wykonane przy pomocy dworek, ozdabiane kosztownościami znalazły się w Rzymie, Pradze, Krakowie i w Marburgu.

Po tragicznej śmierci Henryka Pobożnego, księżna Anna prowadziła klasztorny tryb życia, w którym dominowała samotność, zakonne stroje, umartwienia, posty, modlitwy, opieka nad chorymi i liczne jałmużny dla biednych. Praktykowała nawiedzanie Najświętszego Sakramentu w licznych kościołach wrocławskich oraz miała stałą opiekę nad chorymi i kalekami, a szczególnie opiekowała się przytułkiem dla trędowatych założonym przez św. Jadwigę. Nigdy nie zapominała o potrzebach całej ludności Wrocławia, której udzielała pomocy przy usuwaniu zniszczeń spowodowanych przez najazd mongolski w 1241 roku. Razem z synem Henrykiem III wydali liczne przywileje, które umożliwiały rozkwit miasta i poprawę warunków życia mieszkańców. Od 1260 roku księżna Anna z heroicznym poświęceniem znosiła cierpienia związane z chorobą spowodowaną częściowym paraliżem, który utrudniał jej także wypełnianie obowiązków miłosierdzia. Mimo choroby, na wzór św. Jadwigi praktykowała posty i umartwienia, m. in. przez cały czas wstrzymywała się od jedzenia mięsa i ryb. Kiedy choroba uniemożliwiała jej chodzenie, była wynoszona przez służbę na krześle, aby mogła osobiście rozdawać jałmużnę biednym. Zmarła w dniu 23.VI.1265 r. i pochowana została w kaplicy kościoła klarysek we Wrocławiu, w miejscu spoczynku wielu Piastów Śląskich.

Ksiądz Infułat Władysław Bochnak odnalazł we wrocławskich archiwach wiele oryginalnych dokumentów świadczących o wielkich czynach, heroiczności cnót i świętości księżnej Anny. Są to np. oryginalne akty fundacyjne z zachowanymi wzorami jej książęcych pieczęci. Do tego rodzaju dokumentów należy też anonimowy zapis Żywota Anny, księżnej śląskiej znajdujący się w Bibliotece Uniwersytetu we Wrocławiu, napisany w XIII wieku. Według tego zapisu Anna była już przez jej współczesnych ludzi uważana za świętą (Beatissima Sancta Anna). Podobnie na obrazie przedstawiającym jej portret, który znajduje się w dawnym klasztorze sióstr Klarysek, a obecnie sióstr Urszulanek, jest napis
B.Anna (Błogosławiona Anna).

Przedstawiając w niniejszej notatce tylko szkic biograficzny księżnej Anny, trzeba zauważyć, że nawet najnowsze dzieła historyczne takie jak np. „Historia Śląska” (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego – Wrocław 2002) poświęcają postaci tej jedno krótkie zdanie, a obszerna książka „Śląsk w datach” (Wydawnictwo „Rzeka” – Wrocław 2001), w tekście postaci tej nie zauważa w ogóle i odnotowuje jej osobę tylko w tablicy chronologicznej Piastów. Rażącymi błędami obciążone są wzmianki o księżnej Annie w szeroko reklamowanej książce Normana Daviesa o Wrocławiu pt. „Mikrokosmos. Portret miasta środkowo europejskiego”. W indeksie pomylono Annę Czeską i królową Anglii (zmarła w tym samym roku) z księżną z Anną z Wrocławia! W sposób też całkowicie nieuprawniony autorzy ci kojarzą jej działalność z germanizacją miasta, co nie miało miejsca, bo wszystkich potrzebnych jej specjalistów sprowadzała ona z rodzinnej Pragi. Tym bardziej docenić trzeba zamiłowanie do historycznej prawdy ks. Infułata Władysława Bochnaka, z którego książki – albumu pt. „Księżna Anna i Piastowska Fundacja w Krzeszowie” (Legnica 2002) oraz wielu jego artykułów wykorzystano szereg informacji o jej historycznej roli w dziejach Śląska i Polski.

Adam Maksymowicz