Ludność w Polsce pod koniec XVI

Kmiecie 53,0
Małorolni i bezrolni 29,0 (*w tym ok 5% wolnych najmitów*)
Rzemieślnicy i drobni kupcy 10,0
Szlachta folwarczna 4,1
Szlachta zagrodowa i bezrolna 3,5
Duchowieństwo 0,4

Ponad połowa kmieci ma 1 łanowe gospodarstwa (17 ha), pozostali ok 1/2 łana

W XVI wieku wielokrotnie ponawiano konstytucje ( co zresztą świadczy o ich małej skuteczności ) wymierzone w zbiegostwo chłopów. Zbiegostwem nazywano samowolne opuszczenie wsi przez chłopa. Szlachta starała się temu zjawisku zapobiegać wszelkimi sposobami. W 1543 roku uchylono istniejące do tej daty przepisy mówiące o możliwości spłacenia sumą 10 grzywien chłopa, który zbiegł do nowego pana. Kwotę tę wypłacano właścicielowi dóbr, z których zbiegł chłop. Można dodać, że szlachta chętnie przyjmowała osoby zbiegłe do swoich dóbr. Nowe przepisy wprowadzały obowiązek zwrotu poddanego, samo zbiegostwo czyniły przestępstwem nie podlegającym żadnemu przedawnieniu. Zadbano o to, by i miasta wywiązywały się z zadania wyłapywania zbiegów. W źródłach znajduje się tekst konstytucji sejmu piotrkowskiego z 1532 roku wymierzonej w zbiegłych chłopów.

W 1518 roku zlikwidowano możliwość odwoływania się przez chłopa do sądów królewskich – nastąpiło wyłączenie spraw między chłopem a panem z kompetencji ( uprawnień ) sądów królewskich. Pan chłopa ( dziedzic folwarku ) stawał się osobą, która mogła go sądzić w dowolny sposób. Ten z kolei nie miał się do kogo odwołać a musiał wypełniać nakazy swego pana , który równocześnie był jego sędzią. ( Uwaga : w źródłach z XVI w. znajdujemy jednak wzmianki o nieprzestrzeganiu ściśle nowych praw. Zdarzały się wypadki sądzenia chłopów przed sądami grodzkimi ).

Dużo zdrowia!