Nic tak nie fałszuje rzeczywistości jak stereotypy i uogólnienia. Można dzięki nim w wygodny i przystępny sposób wyrazić swój pogląd, wpłynąć na odbiorcę, ale stosując je, ma się też pewność mówienia nie całej prawdy lub najzwyklejszej w świecie nieprawdy.

Powodów takiego stanu rzeczy jest wiele. Po pierwsze, formułując twierdzenie dotyczące wielu ludzi, z założenia krzywdzimy tych, którzy mu nie podlegają. A przecież żadna zbiorowość nie jest jednolita w swych zachowaniach, przekonaniach, postawach, myślach. Po drugie, życie jest procesem. Nic nie jest w nim takie samo na zawsze. Co dziś jest bliskie prawdy, jutro staje się nieaktualne. Po trzecie wreszcie, źródłem niejednego stereotypu jest coś przeciwnego chęci opisania rzeczywistości – potrzeba, zamówienie, chęć osiągnięcia jakiegoś celu, zamierzenia.

Gdzie jak gdzie, ale w polityce podobne uogólnienia są codziennością, a nawet tzw. solą tej odmiany ludzkiej aktywności. Wiemy przecież, kim (w sensie środowiskowym, nie osobowym) są ich autorzy i jakie przyświecały im cele. A jeśli wizyjno-foniczne kontakty z politykami nie zdegradowały nam kilku istotnych funkcji mózgu, zdajemy sobie sprawę, że na ten przykład nie każdy zwolennik PiS to posłuszna płynącym z radia rozkazom starsza pani ze wsi, a nie każdy zwolennik PO to posiadacz kilku dyplomów, grubego portfela i mieszkania na modnym osiedlu wielkiego miasta. I na drugą nóżkę – nie każdy zwolennik PO to wynarodowiony, zmanipulowany łykacz popkulturowej papki, zaś nie każdy zwolennik PiS to odporny na wszelkie marketingowe sztuczki analityk – genetyczny patriota i w dodatku z AK.

Tym razem zainteresował mnie jednak inny przykład stereotypowego ściemniania. Niecałe dwa lata temu w dyskursie publicznym zaszła bowiem istotna zmiana polegająca na zastąpieniu jednego uogólnienia innym. Obydwa dotyczyły D. Tuska i jego ugrupowania. Przez dwa lata (2005-2007) obowiązywała teza o słabości charakterologicznej, intelektualnej i w ogóle wszelakiej owego partyjnego lidera. Tudzież o jego braku charyzmy, zdolności do wygrywania itd. itp. Z pewnością każdy pamięta lekceważący ton, z jakim mówił o nim ówczesny premier, jego współpracownicy i „niezależni” publicyści . D. Tusk miał być kimś, z kim nie warto rozmawiać, bo lepiej od razu z szefem (A. Kwaśniewski) niż z pomocnikiem. Jako że wybory uczyniły to twierdzenie mało atrakcyjnym w głoszeniu, natychmiast po elekcji pojawiło się nowe – D. Tusk i PO to fantastyczni fachowcy od kreowania wizerunku i tym właśnie umiejętnościom zawdzięczają jakiekolwiek swoje sukcesy. Wyborcze w szczególności.

Mija drugi rok rządów tej ekipy i wciąż możemy usłyszeć jedynie takie wyjaśnienie jej pozycji oraz poziomu poparcia. Mógłby ktoś pomyśleć, że to logiczne. Skoro sytuacja na scenie politycznej jest tak stabilna, że aż zabetonowana, skoro kolejne wybory zakończyły się sukcesem PO mimo wysiłków opozycji, to panowie rzeczywiście muszą być dobrzy w tzw. piarze.

Logiczne? Może. Tylko że to nieprawda. A nawet bzdura. PO była, jest i pewnie będzie ekipą beznadziejną w dbaniu o własny wizerunek, a dzieje tej partii po prostu roją się od większych lub mniejszych wpadek na tym polu.

Pierwszą z wielkich wtop była reakcja ludzi D. Tuska na kampanię lodówkową PiS we wrześniu 2005r. W jaki sposób platformiani spece odpowiedzieli na sytuację, w której każdy wyborca był kilka razy dziennie atakowany widokiem znikających za sprawą PO wiktuałów z lodówki oraz pluszaków z dziecięcego pokoju (skąd znikały lekarstwa, niestety nie pamiętam)? Postanowili zmiażdżyć konkurencję przy pomocy konferencji prasowej na siedząco, podczas której objawili narodowi jakieś paragony i drętwe tłumaczenia.

Nie minął miesiąc, a już mieliśmy kolejną okazję przekonać się o nadzwyczajnych piarowych talentach platformy. Na najpodlejszy (jak na razie) wyborczy atak w popeerelowskiej Polsce, w wykonaniu J. Kurskiego jej przedstawiciele zareagowali wręcz modelowo. Jak na siebie, rzecz jasna. Skupili się otóż na przekonywaniu społeczeństwa, że dziadek kandydata PO nie mógł być w Wermachcie, skoro hitlerowcy więzili go w obozie, nie zaś na podkreślaniu amoralności sugestii posła PiS o ochotniczym akcesie do niemieckiej armii. Prawdę mówiąc, nie wierzę, by znali wówczas prawdę i świadomie wybrali taką właśnie linię argumentacji. Do tego stopnia durnym w cywilizacji opartej na informacji być chyba nie można. Brak wiedzy (czyli profesjonalizmu) wydaje mi się bardziej prawdopodobny.

Ktoś mógłby powiedzieć, że to są przykłady z przeszłości pełnej porażek, ze potem było już z tym piarem lepiej. Było? Kiedy? Z lat 2005-2007 nie pamiętam żadnej celnej, zapadającej pozytywnie w pamięć kampanii wymierzonej w rząd czy koalicję. Pamiętam za to beznadziejną, żenującą w siermiężnej formie serię filmików pod hasłem „Oszukali”. Bez pomysłu, bez polotu, bez poczucia humoru, bez sensu.

Pamiętam także fantastyczny strzał w stopę w postaci raportu o mediach publicznych. Zaiste, prawdziwe to było „miszczostfo” w dziedzinie kreowania wizerunku – zrazić do siebie pokaźne grono popularnych dziennikarzy, niczego przy tym nie osiągając.

Spoty? O jednym cyklu już wspomniałem, był kompletną porażką. Z pozostałych pamiętam jedynie ten z ostatniej kampanii parlamentarnej ze słynnym „już wkrótce” (swoją drogą, takie „wkrótce” to, okazuje się, zupełnie co innego dla różnych ludzi znaczy). Zaledwie poprawny, z pewnością nie porywający. Zwyczajnie typowy w składaniu tanich obietnic świetlanej przyszłości. Reszta musiała być bezbarwnie przezroczysta, bo żadnego nawet przypomnieć sobie nie potrafię.

W porównaniu z wymienionymi dokonaniami PO na polu PR spora część analogicznych zachowań PiS jawi się jako profesjonalna robota. Jeśli spot, to dobrze zrobiony i przyprawiony poczuciem humoru na poziomie elektoratu, jeśli atak, to wpasowany w przekonania i stereotypy „targetu”.

Największą jakościową różnicę w praktyce budowania pozytywnego wizerunku przez obie partie dostrzegam jednak w polityce informacyjnej formowanych przez nie rządów. Z jednej strony mamy zdyscyplinowany rząd J. Kaczyńskiego, z którego na zewnątrz nie wydostawał się żaden pomysł, zanim nie przybrał formy skonsultowanej, uzgodnionej i namaszczonej. Z drugiej burzę mózgów bez analizy, podsumowania i wnioskowania gabinetu D. Tuska. Miesiąc w miesiąc, czasem tydzień w tydzień genialne pomysły, śmiałe reformy, zgłaszane rzecz jasna na łapu-capu i na własną rękę, bez przygotowania, konsultacji i koalicyjnej akceptacji. A gdy przychodzi do konkretów pozostaje Z. Chlebowski w Radiu Zet zapowiadający, że do końca tygodnia, że do końca miesiąca projekt będzie, bo jest już prawie gotowy. Z czasem człowiek nabiera nadziei, że minister zapomniał albo coś mu się pomyliło i pomysł w życie nie wejdzie. Bo nikt normalnie myślący nie ma nadziei, by w takim chaosie mogło się narodzić coś wartościowego.

Tak naprawdę jedyna jakościowa przewaga PO nad PiS w omawianym aspekcie leży w strategii. Podczas gdy PO dba o swój skarb największy w osobie budzącego sympatię i zaufanie przywódcy, nie wikłając go we wszystkie codzienne wtopy, lider PiS z jakimś masochistycznym uporem pcha się przed kamery przy każdej okazji, a czasem nawet bez niej, by regularnie pokazywać Polakom najgorsze cechy swojej osobowości, najbardziej niemądre przemyślenia i najmniej atrakcyjne odruchy. Za co piarowi dyletanci z partii przeciwnej są mu z całą pewnością niesłychanie wdzięczni. 