Pan Y lubi rozpoczynać od banałów. I tym razem tak samo będzie, choć ma świadomość, że tekst poniższy trochę przypominać będzie górę, co mysz urodziła.

Każdy naród, więcej nawet – każda wspólnota kulturowa, potrzebują tradycji. Tradycji, którą Pan Y rozumie (dla niewdawania się w spory i krytyczne analizy) jako kulturowo utrwalony obraz przeszłości, który żyje we współczesnych umysłach. Żyje, bo wpływa na współczesne zachowania współczesnych ludzi. Idzie, zatem o przeszłość, która u współczesnych budzi obrazy przyszłości, wyznaczając im cele, do których chce się im dążyć wraz z innymi.

Tak rozumiana tradycja nie jest, to nie może ulegać wątpliwości, prostym odbiciem historii. W poszczególnych przypadkach bywa od wydarzeń historycznych bardzo daleka. Ale to nie ma znaczenia, jeśli tradycja łączy ludzi i pozwala myśleć im o sobie, jako o wspólnocie. Pokazywać, kto to są „My” i czym się różnimy od „Onych”.

Istotnym elementem tradycji powinien być mit założycielski, coś, co wspólne i trudne do podważenia. Nietrudno zauważyć, że mamy z tym w Polsce drobny kłopot, bo w prawie każdej kwestii mamy, co najmniej dwie opinie, a jeśli idzie o przeszłość, to znacznie więcej. A tu potrzebne jest coś, co będzie się odwoływać do czasów tak dawnych, że historykom jedynie oczy mglą zasnuwających. I tu jest bieda.

Jest niby Mieszko, co Polskę ordynował, ale w okolicach Kruszwicy można, do dnia dzisiejszego usłyszeć pogłoski, że jego dziadziuś to był normański ochroniarz. Podnajęty dla leniwości okolicznych mieszkańców, co to im się samym złodziejowatych sąsiadów ganiać nie chciało. Najmita, co prawowitą dynastię z tronu kruszwickiego zrzucił.
Jest niby Chrobry, ale jak tu budować wspólnotę na królu, który ruskie ziemie zdobył tylko dlatego, że go jeden ruski obraził, krzycząc nad Bugiem, że Bolko ma tłuste brzucho (na co ruscy mają podobno historyczne papiery)?

W efekcie, jak się zastanowić, to polska tradycja zwykle bazuje na potędze Jagiellońskiej i jej konsekwencjach. Rzeczypospolitej, rozbiorach, powstaniach. Piękne, to jest oraz wzruszające, ale na mit założycielski mało zdatne, bo zanadto już smutne. Pan Y chciałby czegoś bardziej optymistycznego i dawniejszego, choćby po to, żeby się historycy za bardzo nie czepiali. Trzeba też dodać, że Jogajle nie może Pan Y wybaczyć paskudnej postawy na Kulikowym Polu i wolałby szukać wspólnoty w czasach wcześniejszych.

Jest tu parę atrakcyjnych możliwości, ale nie każda się Panu Y podoba. Ot choćby taki Masław. Jakby Pan Y był innych poglądów, albo i wyznania, to może by napisał, że Masław solą ziemi będąc, nie zaś wątpliwej – bo, za przeproszeniem , europejskiej – proweniencji pomazańcem, kulturę prasłowiańską przywracał, a Wiarę Rzymską zwalczał. Innym się powinien spodobać. Dlaczego, taki – na przykład – Pan Klejna, albo Loreznzo, na Masława się nie powołują? Dlaczego nie pokazują, że ta prapolska siła społeczna porywała szerokie rzesze, które zwalały pomniki i rwały bruk? Czy, może odwrotnie: kładły faszynę na drogi i stawiały pomniki Światowidowi? I niepostępowy kler tą silę zdławił, dążąc do ograniczenia wolności słowa i zgromadzeń publicznych.

O Masławie jednak cicho. Dla Pana Y jest to, jak wspomniano, na rękę, bo w pryncypiach się raczej z Masławem nie zgadza i, w ogólności, za nabiałem nie przepada. Konsekwentnie, zatem, do propagowania idei Masławowych przyczyniać się nie zamierza. Nawet wprost przeciwnie.

Uwagę Pana Y przyciąga biskup krakowski Stanisław, patron Polski. Co prawda tylko pośrednio, ale za to z dwóch powodów.

Po pierwsze, dlatego, że jego smutna historia pokazuje, jak bardzo jesteśmy w naszej tradycji podzieleni. Między tronem, a wiarą. Między ojczyzną, a niemczyzną. Różne takie. Nieporządek i podziały. Trwające do dzisiaj i ujawniające się (co samo w sobie jest przezabawne, bo nieświadome) w sporze o Geremka (na przykład). A przecież sensem tradycji jest łączenie i wielka jest potrzeba szukania idei wspólnych.

Po drugie (i ważniejsze), Pan Y widzi w tej historii potencjał społeczny i propagandowy. Historia jest tak dawna, że nikt nigdy nie zgadnie jak było naprawdę. I dobrze. Dobrej tradycji tylko historia przeszkadza. Znane są przypadki wymyślenia tradycji, która nic wspólnego z historią nie miała, a tysiące, ba – miliony ludzi za nią umierały. Jak ktoś nie wierzy, niech sobie poczyta o ideach rosyjskiej inteligencji w XIX wieku.
A biskup był. I król był. I biskup życie stracił. Spróbujmy na chwilę nie rozsądzać.

Czy to król chciał nierządnice karać, a biskup je miłosiernie chronił, czy może biskup napominał, a król nazbyt śmiało zabawiał się z żonami rycerzy, przebywających na trudnej misji pokojowej w okolicach Czerwienia? Czy biskup się z niemieckimi panami znosił, a król za papiestwem orendował? Pan Y uważa, że ma to znaczenie drugorzędne.

Po przeczytaniu ostatnich, co warto podkreślić – znakomitych ,tekstów Pana Lorenzo, utwierdził się w przekonaniu, do którego doszedł już wcześniej, że najważniejsze jest w tym wszystkim to, że króla wygnano. Ni stąd, ni z owąd, okazało się, że Władca Pomazany nie może sobie, przynajmniej w Polsce, na wszystko pozwolić. I jednocześnie nie zakłuto go, nie zatrawiono jadem (w każdym razie nie od razu), nie utopił się w czasie nocnej przechadzki nad Wisłą. Został złożony z tronu. Zgodnie ze świętym prawem do stawiania oporu tyranom, które jest świętsze od każdego innego prawa, które władza, nawet królewska, ustanawia.
Jak ktoś chce, to może to nazwać obywatelskim nieposłuszeństwem, bo bez średniowiecznego prawa do oporu, żadnego późniejszego obywatelskiego nieposłuszeństwa by nie było.
Jak ktoś chce twierdzić inaczej, to niech Panu Y pokaże azjatycki przykład jakiś, aby go przekonać.

Czy ktoś, z Najcierpliwszych Czytelników, zastanowił się kiedyś, kto tego króla wygnał? Pan Y, świadom ahistoryczności, proponuje Czytelnikom taką odpowiedź: króla wygnał Naród Polski. Naród, który poprzez swój opór wobec metod królewskich, poprzez uznanie mordu za niegodny korony, stał się podmiotem. Zaistniał na scenie dziejów, jak to kiedyś pisano
Pomyślmy o tym tak, jakby od tego momentu istnieli Polacy. Połączeni w jedno i zjednoczeni nie wspólnotą wartości (bo o to trudno), nie pochodzeniem narodowym (bo przecież to czasy osadnictwa i wielkich zarobkowych migracji), ale wspólnym przekonaniem, że istnieją granicę, których nikt przekraczać nie może. I że trzeba tych granic bronić.

Niech Szanowni Czytelnicy zwrócą uwagę, że coś musiało tu być na rzeczy, skoro król, choć wsławiony w boju i piękny na fizjonomii, nie otrzymał żadnego znaczącego wsparcia. To nie niemieccy mieszczanie go wygnali, bo byli za słabi militarnie. I nie wielmoże, bo skąd mieli na to wziąć pieniądze (detronizacje są bardziej kosztowne od intronizacji). I nie kler.

Spróbujmy, zatem – apeluje Pan Y – myśleć o Narodzie Polskim, jako o bycie społecznym ukształtowanym nie przez wspólnotę, a przez wielość interesów i zgodę na ostateczną tych interesów granicę. O wspólnocie, która szanuje prawa i jest im posłuszna, ale zna ich cenę i granice.
Panu Y bardzo ta wizja odpowiada.

Oczywiście, Pan Y jest świadom, że w całej tej historii jest haczyk. Wygnanie Bolka spowodowało osłabienie państwa piastowskiego, prowadząc je normalną naówczas rzeczy koleją, ku rozdrobnieniu. Ale Pan Y uważa, że rozdrobnienie i tak by nastąpiło, bo ustrój patrymonialny tak, po prostu, miał.

I będzie się upierał, że byłoby pięknie, gdyby mitem założycielskim dla przyszłych pokoleń był mit narodu, który powstał, bo przeciwstawił się tyranowi.

A że przy okazji zwolennicy Masława mieli by się z pyszna? To tylko i lepiej.