Gdy grupa naszych rodaków, rzucona w latach wojny w głębie Rosji, osiadła wreszcie w chutorze leśnym, dla braku kościoła katolickiego, zaczęła Dzień Pański czcić w miejscowej świątyni. Rychło jednak doszło do nieporozumień, i popi zaczęli Polaków z cerkwi wypraszać. A Polacy, jak to mają w zwyczaju, od dopełniania obowiązków religijnych odwodzić się nie dawali, i ukryci w cerkiewnych niszach, na apele duchownych nie odpowiadali wcale. Kolejnej niedzieli, przed kazaniem, pop wygłosił sakramentalną prośbę do naszych rodaków o opuszczenie nabożeństwa. Oczywiście bezskuteczną. Gdy w homilii o stworzeniu człowieka, padły słowa „ I uczynił Pan z błota ziemi Edenu postać ludzką, i postawił ją pod płotem, żeby obeschła”, pobożne mużyki pochyliły głowy nad bożą mądrością słów kapłana. A zza filara rozległ się głos rzeczowy : „A kto ten płot, i po co postawił, skoro człowieka jeszcze nie było?” I nastąpiła chwila krępującej ciszy…
„ A mówiłem, co by Polacy kościół opuścili, żeby naszej świętej, prawosławnej wiary słowem plugawym nie obrażali!”

Wczoraj, w moim parafialnym kościele, święto swoje mieli szewcy, wyrażone uczczeniem osoby św Kryspina. Kazanie, na szczęście króciutkie, było obrazą boską dla rozumu wiernych. Naczytał się ksiądz profesor Tomasza P. Terlikowskiego, niestety, a i od siebie też co nieco dołożył.
Czy wytknięcie błędu, jeżeli już nie głupoty kapłana, jest atakiem na Kościół? A jeżeli tak, to na jaki ? Czy ten powszechny, będący udziałem wszystkich wiernych, czy hierarchiczny? I jak jest rozumiana solidarność wspólnoty wiernych wobec krytyki, nie pryncypiów wiary, ale niezręczności, czy nieuctwa. Dlaczego nie sposób tego oddzielić?
I, czy długo będziemy tolerować wypowiadane w naszym imieniu kategoryczne stwierdzenia, określające jasno, kto i kiedy nasze uczucia religijne obraża. I recepty z sugestią, jak mamy wówczas postąpić, i co o takim padalcu mniemać?

Rzecz ma szerszy aspekt, i tyczy pewnego automatyzmu w ocenach. Krzywdzących, niesprawiedliwych uogólnień. Działających w obie strony. Wywodzących czyny jednostki z rzekomego charakteru narodowego, i obciążając całe nacje za zbrodniczy wybryk nielicznych. Tak wyglądają rewelacje obcych historyków prezentowane często dla ukrycia poważniejszych przewin u siebie i zamazania ogólnego obrazu. Z braku gotowości do zmierzenia się z własną historią.

Zdarzały się w naszych dziejach rzeczy nie zawsze chwalebne. Ale fałszywie pojmowana narodowa duma nie pozwala na ich sprawiedliwe osądzenie. Bo wytknięty grzech jednostki jest odbierany jak atak na całą nację.

A wystarczy oddzielić człowieka od jego narodowej przynależności. I zobaczyć w nim najpierw występcę, a potem dopiero Polaka. Nie ulegać odruchom, które nakazują chronić łajdaka, tylko dlatego, że jest on częścią wielkiej wspólnoty, z założenia obdarzonej cechami niezwykłymi, gdzie czyn chwalebny jest eksponowaną na zewnątrz wizytówką narodu.

I odwrotnie, z całą bezwzględnością należy tępić forsowaną, przez zaślepionych nienawiścią oszołomów, zasadę zbiorowej odpowiedzialności, osadzoną w dodatku na wybiórczej wiedzy. Obwiniając cały naród za zbrodnie jednostek. Zwłaszcza, że często u podłoża niegodnych czynów nie leżała żadna etniczna wrogość, a jedynie podła chciwość. Takie Grossy z chęcią dorabiają ideologię do kryminalnych historii, w sposób skandaliczny manipulując faktami.

A przecież rację ma Marek J.Chodakiewicz, przyglądając się przecież najpierw człowiekowi, z odsunięciem kontekstu historycznego. Jeżeli zbrodni dopuścił się człowiek, czy grupa ludzi, to należy osądzić sprawiedliwie czyn, wnikliwie dociec pobudki, wyciągnąć z tego naukę i przestrogi na przyszłość. A nie stawiać pod pręgierzem cały naród, przedstawiając nieuprawnione, kategoryczne oceny.
Bo wywołany tym ferment będzie tworzył zły klimat, i zapewniał ksenofobom argumenty dla pielęgnowanej wrogości do innych nacji.

Wytknięcie głupoty kapłanowi, nie jest atakiem na wiarę, napiętnowanie zbrodni nielicznych nie jest postponowaniem narodu, z którego się wywodzą.